▪ ماده ۱۹۷ » قانون مجازات اسلامی « در تعریف جرم سرقت اشعار می دارد :

» سرقت عبارت ات از ربودن مال دیگری بطور پنهانی « . در این تعریف چهار عنصر » ربودن « ،» مال « ، » دیگری « و » به طور پنهانی« مشاهده می شوند که در زیر هر یک را به طور جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم :

» ان ابا سفیان رجل شجیع و انه لایعطینی و ولدی الاما اخذ منه سراً و هو لا یعلم . فهل علی فیه شی؟ خذی ما یكفیك و ولدك بالمعروف. « ابوسفیان مرد لئیمی است و به من و فرزندم چیزی نمی دهد. مگر آنچه كه پنهانی از او بر میدارم. در حالیكه او نمی داند آیا بر من گناهی هست؟پیامبر فرمودند: آنچه كفاف تو و فرزندت را می دهد،در حد متعارف بردارد»

اگر جیب كسی را بزنند آیا سرقت از حرز صادق است؟ مشهور فقها در این مورد بین جیب ظاهر و باطن قائل به تفصیل شده اند. با این توضیح كه اگر سرقت از جیب روئین باشد، دست قطع نمی شود و اگر سرقت از جیب زیرین باشد. دست قطع می شود. محقق (ره) در شرایع گفته است.
« و لا یقطع من سرق من جیب انسان او كمه الظاهرین و یقطع لو كانا باطنین…»شیخ و ابن زهره نیز بر آن دعوی اجماع كرده اند. روایات وارده در این موضوع سه دسته است؛ یك دسته، مطلقاً سرقت از جیب را موجب قطع می داند. دسته دیگر ، به طور مطلق ،نظر به عدم قطع دارد. و گروه سوم،قائل به تفصیل شده است. روایت دسته اخیر ،تعارض بین دو گروه اول را مرتفع می كند. ولذا روایاتی را كه مطلقاً نظر به قطع دارد، حمل بر جیب داخل كرده اند و روایات گروه مقابل را حمل بر جیب اعلی

مردی نزد امیر المومنین آمد و به دزدی خود اعتراف کرد امیر به وی فرمود: آیا چیزی از قرآن میدانی مرد در جواب حضرت فرمود آری سوره بقره را میدانم علی (ع) فرمود دستت را در عوض آن سوره به تو می بخشم اشعث نسبت به این حکم حضرت اعتراض کردو گفت تو از احکام خدا چه میدانی ؟ امیرالمومنین فرمود اگر اثبات کننده حد گواه باشد امام نمی تواند از آن در گذرد ولی اگر مثبت حد اقرار باشد امام اختیار دارد او را حد بزند یا عفو کند.

الف: سرقت در قرآن و تفاسیر آیات مربوط به آن :

ترجمه:مرد و زن دزد را به جزای كاری كه انجام داده اند دستشان را قطع كنید.این كیفری است از سوی خداوند و خداوند مقتدر حكیم است .

كلمه ی ((نكال )) به معنای امر بازدارنده است . قوانین جزایی اسلام برای بازدارندگی است ، نه انتقام جویی . ((نكال )) به عقوبتی گفته می شود كه مایه ی عبرت دیگران باشد. در این آیه ابتدا مرد دزد، سپس زن دزد مطرح شده است ، ولی در آیه ی دوّم سوره ی نور كه حكم زنا بیان شده ، ابتدا زن زناكار، سپس مرد زناكار یاد شده است ، شاید به خاطر آن كه در سرقت ، نقش مرد خلافكار بیشتر است و در زنا، نقش زن خلافكار.از مرحوم سید مرتضی علم الهدی (از علمای هزار سال قبل ) پرسیدند: چرا دستی كه پانصد مثقال طلا دیه دارد، به خاطر یك چهارم مثقال دزدی ، قطع می شود? پاسخ فرمود:.
((امانت ))، قیمت دست را بالا می برد و ((خیانت ))، ارزش آن را می كاهد. تفسیر و نکات مربو به آن :

سرقت: مجازات سرقت و ربودن مال غیر بسته به نوع مال سرقتشده و نیز حالت و زمان سرقت، متفاوت بوده است. در سفر خروج، فصل 22، آیات 4-1 و 7 آمده است: «اگر كسى گاوى یا گوسفندى را بدزدد و او را بكشد و یا بفروشد به عوض یك گاو، پنج گاو و به عوض یك گوسفند، چهار گوسفند خواهد داد.» «اگر دزدى در حال نقب زدن یافته شود، به حدى زده شود كه بمیرد، به خصوص آن كه خون ریخته نشود.» 11 «اما اگر آفتاب بر او طلوع نموده باشد از برایش خون ریخته مىشود چون كه بایست كه مكافات كلى بدهد و اگر چیزى ندارد باید به سبب دزدیش فروخته شود.» «اگر چیز دزدیده شده چه از گاو و چه از حمار و چه از گوسفند به دست او زنده یافتشود، دو مقابله باید رد نماید.» «اگر كسى به همسایهاش نقره و یا ظروف به خصوص نگاه داشتن بدهد و از خانه آن كس دزدیده شود، چنانچه دزد یافتشود باید كه دو مقابله ادا نماید.» چنانكه ملاحظه مىشود مجازات سارق با توجه به وجود عین مال مسروقه یا تلف شدن آن، متفاوت بوده است. با وجود عین مال، دو برابر آن به مال باخته پرداخت مىشد; حال آن كه در صورت تلف در مورد گاو، پنجبرابر و در مورد گوسفند، چهار برابر پرداخت مىشده است. به بردگى گرفتن دزد نیز مجازاتى بوده كه هر گاه دزد توان جبران خسارت را نداشته، در مورد او اعمال مىشده است.

- رفع نیاز و حوائج ضرورى; مثل سرقت مواد خوراكى و البسه كه تحت فشار زندگى و نیاز، به وقوع مىپیوندد.

- انتقام جویى: سرقت از كارگاهها و كارخانهها و محل كسب .

سرقت وسایل نقلیه یكى از معضلات اجتماعى امروزى است. كیفیت ارتكاب جرم با استفاده از غفلت مالك وسیله نقلیه، كلید ساختگى و شكستن در اتومبیل انجام مىگیرد. انگیزه ربودن وسایل نقلیه عبارت است از:

سرقت از دیدگاه جرم شناسان : سرقتیا ربودن مال غیر به قصد تملك رایجترین جرمى است كه در هر كشور و در هر منطقه اتفاق مىافتد. سارقان ولخرج بوده و اشیاى مسروقه را به نازلترین قیمتبه فروش مىرسانند. بطور كلى سرقتبه دو نوع انجام مىگیرد:

1- سرقتساده كه سارق بدون توسل به زور، شیئى را مىرباید.

2- سرقتبا توسل به زور و تهاجم كه بطور فردى یا دستهجمعى(باند) اتفاق مىافتد. سارقان براى ارتكاب اینگونه سرقت صندوق دار، بانك، رهگذر، محل كسب و یا ساكنان منازل را مورد حمله قرار مىدهند و یا با شكستن حرز و در، بالا رفتن از دیوار، خراب كردن دیوار، سقف و یا كف محل مورد نظر، مرتكب جرم مىشوند.

ذكر شرط (مخفیانه بودن) در ماده 215 با توجه به تعریف مذكور در ماده 212 كه پنهانی بودن را جزء ماهیت سرقت می داند ظاهراً لغو و زائد به نظر میرسد و لذا قانونگذار در اصلاحات سال 1370 این شراط را حذف نمود ولی با ابقاء قید «مخفیانه بودن» در تعریف سرقت در ماده 197 اصلاحی، این ایراد اساسی همچنان باقی ماند كه با توجه به این كه در قوانین و مقررات راجع به سرقت در كنار سرقت مستلزم حد كه مخفیانه بودن از شرایط تحقق آن است، سرقتهای تعزیری متعددی پیش بینی شده كه مخفیانه بودن ربایش در آنها لازم نیست، چنانچه تعریف ماده 197 را تعریف سرقت به طور كلی بدانیم، تعریف جامع و مانعی نخواهد بود و چنانچه بگوییم مخفیانه بودن در مورد سرقت مستلزم حد لازم است، اما در سایر انواع سرقت مخفیانه بودن ربایش لازم نیست، تخصیص اكثر لازم یم آید كه بطلان آن در علم اصول ثابت شدهاست: لذا نظر بسیاری از حقوقدانان این است كه تعریف سرقت به «ربودن متقلبانه شیء متعلق به دیگری» تعریف جامع و مانعی است و چنانچه قید پنهانی بودن و سایر شرایطی كه در مواد 198 تا 200 قانون مجازات اسلامی آمده است تحقق یابد، سرقت مستلزم حد است. به این ترتیب میتوان كلمه پنهانی بودن در تعریف سرقت را به متقلبانه بودن تفسیر كرد: در این صورت میتوان گفت سرقت پنهانی مصداق اعلا و اجلای سرقت متقلبانه است.(