هنجارهای اجتماعی ، شیوههای رفتاری معینی
هستند که براساس ارزشهای اجتماعی جامعه شکل میگیرند و با رعایت آنهاست
که جامعه نظام پیدا میکنند.
در اصطلاح جامعهشناسی هنجارها را «الگوی
استاندارد شده رفتار و کردار» میگویند؛ این الگوها نشاندهنده رفتار
ایدهآل یا مطلوب افراد جامعه است.
مقررات رسمی، قوانین، احکام فقهی و شرعی، آداب و رسوم، شیوههای قومی و نظایر آن از جمله هنجارهای جامعه بهشمار میروند.
پارهای از مهمترین هنجارهای اجتماعی را میتوان به شرح زیر گروهبندی کرد:
1ـ
هنجارهای دینی، هنجارهای دینی معلول آموزش دینی هر جامعه مفروض است. برای
مثال، فقه و شرع مقدس اسلام که از تعالیم دینی اسلام سرچشمه گرفته است، در
طول قرنها به وسیله مجتهدان و اندیشمندان دینی تنظیم و تدوین شده و تنها
مرجع داوری در کارها و مهمترین هنجارها در ایران است.
2ـ هنجارهای
رسمی؛ هنجارهای رسمی مشتمل بر قوانین تشکیلاتی، اداری و مالی کشور و واحدها
و موسسههای تابعه است. مانند قانون اساسی، قانون مدنی و قوانین حقوقی و
جزایی.
هنجارهای رسمی به وسیله نمایندگان مجلس وضع میشود و بخش اعظم
کارهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و اداری و سازمانی براساس آن انجام
میگیرد و سازمانهای قضایی و نیروهای انتظامی برای نظارت بر اجرای آنها
به وجود آمدهاند.
3ـ هنجارهای سنتی (غیررسمی): هنجارهای سنتی هنجارهایی
است که به وسیله فرد یا افرادی وضع نشده، بلکه خود به خود و به صورت
تدریجی از اتفاقات روزمره زندگی سرچشمه گرفته و خاستگاهی جز کل جامعه
ندارد. این هنجارها جزیی از فرهنگ عامه (فولکلور) است که آنها را با عنوان
سنتها، رسمها و آداب و رسوم میشناسیم.