جرائم مادی و رسمی
جرم‌ را ــ از آن‌ حیث‌ که‌ صرف‌ ارتکاب‌ عمل‌، جرم‌ تلقی‌ می‌شود یا حصول‌ نتیجه مجرمانه‌ به‌ جرم‌ مقید (مادّی‌) و مطلق‌ (رسمی‌) تقسیم‌ کرده‌اند.
در جرم‌ مادّی‌ تحقق‌ جرم‌ منوط‌ به‌ حصول‌ نتیجه مجرمانه‌ است‌، مانند قتل‌ و سرقت‌؛ ولی‌ در جرم‌ رسمی‌، خود انجام‌ دادن‌ کار مجرمانه‌، با قطع‌ نظر از نتیجه آن‌، از دیدگاه‌ مقنن‌، جرم‌ تلقی‌ می‌شود، مانند جعل‌ اسکناس‌. ^{[۱۱۱] [۱۱۲] [۱۱۳]}

← جرائم تام، محال، عقیم
در صورتی‌ که‌ تمام‌ عملیات‌ اجرایی‌ جرم‌ به‌ وقوع‌ بپیوندد، آن‌ را جرم‌ تام‌ می‌گویند و برای‌ تشخیص‌ اینکه‌ جرم‌ در چه‌ زمانی‌ تام‌ تلقی‌ می‌شود، میان‌ جرائم‌ مطلق‌ و مقید تفکیک‌ قائل‌ شده‌اند. در برابرِ جرم‌ تام‌، جرم‌ محال‌ و جرم‌ عقیم‌ قرار دارد.
مراد از جرم‌ محال‌، جرمی‌است‌ که‌ به‌ واسطه شرایط‌ موجود، تحقق‌ آن‌ ممکن‌ نیست‌، مانند مسموم‌ کردن‌ با مواد غیر سمّی‌.
جرم‌ عقیم‌ نیز جرمی‌است‌ که‌ در آن‌ مقصود بزهکار از ارتکاب‌ جرم‌ حاصل‌ نشود، مانند اقدام‌ به‌ قتل‌ نافرجام‌. ^{[۱۱۴] [۱۱۵]}
در برخی‌ از کشورها، از جمله‌ فرانسه‌، که‌ نظریه ذهنی‌ را در باره شروع‌ به‌ جرم‌ پذیرفته‌اند، مرتکبان‌ جرائم‌ محال‌ یا عقیم‌ را، به‌ سبب‌ خطرناک‌ بودنشان‌ برای‌ جامعه‌، درخور مجازات‌ می‌دانند؛ اما، به‌ موجب‌ مادّه ۴۱ قانون‌ مجازات‌ اسلامی‌، ارتکاب‌ این‌ کار‌ها اصولاً جرم‌ به‌ شمار نمی‌رود، مگر آنکه‌ اعمال‌ انجام‌ شده‌ خود مصداق‌ جرم‌ مستقلی‌ باشد. ^{[۱۱۶] [۱۱۷]}

← جرائم مشهود و غیر مشهود
تقسیم‌بندی‌ دیگر جرائم‌، با توجه‌ به‌ عنصر مادّی‌، جرائم‌ مشهود و غیر مشهود است‌.
مشاهده مجرم‌ در حال‌ ارتکاب‌ جرم‌ یا کشف‌ آثار و علائم‌ جرم‌ نزد متهم‌ یا اطمینان‌ به‌ تعلق‌ اسباب‌ جرم‌ به‌ متهم‌، از ویژگی‌های‌ جرم‌ مشهود است‌.
در جرم‌ غیرمشهود، برخلاف‌ جرم‌ مشهود، هنگام‌ کشف‌ جرم‌، زمان‌ زیادی‌ از ارتکاب‌ آن‌ گذشته‌ است‌. انجام‌ یافتن‌ تحقیقات‌ مقدماتی‌ و محاکمه‌ در جرائم‌ مشهود سریع‌تر است‌.
این‌ تقسیم‌بندی‌ در فقه‌ از نظر اثبات‌ جرم‌ با شهادت‌ شاهدان‌ و نیز با توجه‌ به‌ لزوم‌ امر به‌ معروف‌ و نهی‌ از منکر با مشاهده ارتکاب‌ جرم‌، اهمیت‌ دارد. ^{[۱۱۸] [۱۱۹] [۱۲۰] [۱۲۱] [۱۲۲]}

← جرائم‌ بسیط‌، عادت‌، مرکب‌ و مرتبط‌
جرائم‌، با توجه‌ به‌ عنصر مادّی‌، به‌ جرائم‌ بسیط‌، عادت‌، مرکب‌ و مرتبط‌ تقسیم‌ شده‌اند:
۱) جرم‌ بسیط‌ با انجام‌ یافتن‌ یک‌ عمل‌ حاصل‌ می‌شود.
جرم‌ بسیط‌ خود بر دو گونه‌ است‌: ساده‌ (آنی‌)، که‌ نتیجه آن‌ در زمانی‌ کوتاه‌ حاصل‌ می‌شود، مانند قتل‌؛ مداوم‌ (مستمر)، مانند حمل‌ سلاح‌ غیرمجاز یا ترک‌ انفاق‌ واجب‌. ^{[۱۲۳] [۱۲۴]}
۲) جرم‌ عادت‌ از افعال‌ متعدد مشابه‌ حاصل‌ می‌شود، مانند تکدّی‌.
۳) جرم‌ مرکّب‌، از افعال‌ متنوع‌ و غیرمشابه‌ تشکیل‌ می‌شود، مانند کلاهبرداری‌. ^{[۱۲۵] [۱۲۶] [۱۲۷] [۱۲۸]}
۴) جرم‌ مرتبط‌، که‌ در آن‌ جرائم‌ ارتکابی‌ به‌ لحاظ‌ مادّی‌ مشخص‌اند، اما هنگام‌ ارتکاب‌، رابطه‌ای‌ منطقی‌ و درونی‌ بین‌ آن‌ها وجود دارد، به‌ طوری‌ که‌ به‌ منزله جرم‌ واحد تلقی‌ می‌شوند، مانند نَهْب‌ (تخریب‌) و غارت‌، که‌ موضوع‌ مادّه ۱۳۲ قانون‌ تعزیرات‌ است‌، در حالی‌ که‌ ن هب‌ و غارت‌ هر کدام‌ عنوان‌ مستقلی‌ هستند. ^[۱۲۹]

← جرائم‌ عمومی ‌و خصوصی
دیگر تقسیم‌ جرائم‌، با توجه‌ به‌ عنصر مادّی‌، انقسام‌ به‌ جرائم‌ عمومی ‌و خصوصی‌ است‌. در جرم‌ خصوصی‌ ضرر و زیان‌ به‌ شخص‌، اشخاص‌ یا گروه‌ معینی‌ وارد می‌شود. در جرم‌ عمومی‌، جرم‌ مخلّ نظم‌ عمومی‌و حقوق‌ عموم‌ مردم‌ جامعه‌ است‌ و اقامه دعوا و تعقیب‌ مجرم‌ یا متهم‌ برعهده دادستان‌ (مدعی‌ العموم‌) است‌. ممکن‌ است‌ یک‌ جرم‌ دارای‌ دو حیثیت‌ عمومی‌و خصوصی‌ باشد و موجب‌ دو دعوا شود. ^[۱۳۰]

← جرائم عمومی‌، سیاسی‌ و نظامی
جرائم‌ در تقسیمی‌دیگر، از حیث‌ ماهیت‌ و طبیعت‌ جرم‌، به‌ عمومی‌، سیاسی‌ و نظامی‌تقسیم‌ شده‌اند.
جرائم‌ عمومی‌به‌ جرائمی‌اطلاق‌ می‌شوند که‌ مردم‌ قادر به‌ ارتکاب‌ آن‌ باشند و ضمن‌ ایراد صدمه‌ به‌ تمامیت‌ جسمانی‌، معنوی‌ و منافع‌ خصوصی‌ اشخاص‌، اذهان‌ عمومی‌را مشوش‌ سازند، مانند قتل‌ و سرقت‌. ^[۱۳۱]
جرم‌ سیاسی‌ جرمی‌است‌ که‌ بر ضد تشکیلات‌ و عملکرد دولت‌ صورت‌ گیرد، مانند بغی‌. ^{[۱۳۲] [۱۳۳]}
بخشی‌ از جرائم‌ نظامی ‌مفهومی‌ جدا از جرائم‌ عمومی ‌ندارند، بلکه‌ تنها شدت‌ عمل‌ بیشتر و رسیدگی‌ سریع‌تر در آن‌ها وجود دارد، ولی‌ شماری‌ از جرائم‌ مختص‌ نظامیان‌ است‌، مانند فرار از خدمت‌ سربازی‌ که‌ دادگاههای‌ نظامی‌عهده‌دار رسیدگی‌ به‌ این‌ جرائم‌اند. ^[