این جریان، به رنگها و شكل‌های گوناگون ادامه داشت و تمدنها آفرید و فرهنگها پدید آورد، لیكن همیشه فردی یا گروهی یا طبقه‌ای در برابر مردم ایستاده و می‌خواهد، همة قوانین و مقررات را در جهت حقوق خود بكشاند و دیگران را از حقوق ذاتی، طبیعی و اجتماعی خویش بی‌بهره سازد تا از او فرمان ببرند و بند بندگی او را به گردن بگیرند و خداوندی او را بپذیرند.

سرانجام، پیامبر اسلام(ص) در محیطی به پیامبری برانگیخته شد كه انسانها نه حقوقی برای خود می‌شناختند و نه از هیچ‌گونه حقّی بهره‌مند بودند. حقوق شهروندی، در تمدن‌های دیگر هم به گروهی ممتاز و قدرتمند تعلّق داشت، و مردم جز حق فرمانبرداری حقّ دیگری نداشتند.

پیام قرآن و پیام‌آور، آگاهی و آزادی، آگاه‌ساختن بشر به حقوق طبیعی و اجتماعی آنان است، و همچنین آزادساختن از بندگی شیطان و بندگی انسان‌هایی، هم‌نوع با آنان، و درآوردن ایشان به بندگی خدای رحمان.

امیرالمؤمنین امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام در این باره می‌گوید: «خدا محمد صلی‌الله علیه وآله وسلم را بر پایة حق برانگیخت برای این كه بندگانش را از پرستش بتها بیرون كشاند و به پرستش او درآورد، و از فرمانبرداری شیطان رها ساخته، به فرمان بردن از او وادارد، به وسیلة قرآنی كه [احكام و رهنمودهایش] بسیار روشن و استوار است؛ به هدف آنكه بندگان پروردگار خود را كه نمی‌شناختند بشناسند، و پس از آن كه او را نادیده گرفته‌اند به وجود او اقرار كنند، و پس از روزگاری كه به انكارش نشسته بودند، به اثباتش بپردازند.» (نهج‌البلاغه، خطبه147.