ـ بی‌گمان من دیدار خدا را بسی مشتاق و خواستارم، و نیكی پاداش او را چشم به راه و امیدوارم؛ لیكن نگرانی و دغدغه من آن است كه كار فرمانروایی این امت را مشتی كم‌خرد تبهكار به دست گرفته، در نتیجه دارایی خدا را [همچون ملك شخصی] دست به دست در میان خودشان بگردانند، و بندگان خدا را بردگانی [متعلق به خود] به شمار آرند. با افراد صالح به جنگ برخیزند، و با تبهكاران و فاسدان، حزب و دار و دسته تشكیل دهند. (همان، نامه62(

با شناختی كه امام از بنی‌امیه داشت، مطامع و نقشه‌های آنها را برای چنگ انداختن بر قدرت و به دست آوردن حكومت می‌دانست و از سوی دیگر، با آگاهی ژرف و گسترده‌ای كه از روحیه و رفتار مردم داشت، به روشنی پی برده بود كه بنی‌امیه به هر قیمتی ـ حتی به بهای زیرپا گذاشتن همه اصول انسانی و اسلامی ـ به هدف خود دست خواهند یافت و چون با همان برداشت دیرین قبیله‌گرایی به این هدف و مقصد روی نهاده‌اند، و آنچه دارند، متعلق به فرمانروایان مطلق‌العنان است، و شیوه اداره حكومت‌شدگان باید به مشت آهنین و سركوب و تحقیر و به خواری كشانیدن به اجرا درآید، و جنگی بی‌امان و ستیزی پرتوان در میان حاكمان و محكومان پیوسته در جریان باشد، وگرنه حكومت‌شان دچار ناتوانی و نابودی خواهد گردید.

امام برای مردم همه‌گونه حق‌ انسانی قائل است و مهمترین حق آنان را نگاهداشت كرامت و ارزش انسانی می‌داند، و به شهروندان یادآوری می‌كند و پیوسته آموزش می‌دهد كه اگر حقوق دوجانبه شهروند و سرپرست رعایت نشود، جامعه به بحران‌های گوناگون اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، عقیدتی و اقتصادی دچار خواهد شد و زمینه را برای چیره شدن خودكامگان فراهم خواهد كرد. امیرالمومنین (ع) در این سخن، عدالت و آزادی را به هم وابسته می‌داند، و هدف خودكامگان قدرت‌طلب را از میان بردن این دو حق طبیعی و اصلی شهروندان می‌شناساند.