در قانون حمورابی که در حدود1700 سال قبل از میلاد مسیح تدوین شده است و شامل282 ماده می باشد در مواد139 و138 مقرر میدارد که اگر زن عقیم بوده و طلاق داده شد شوهر مکلف است که مهر و جهیزیه وی را تسلیم کند و در صورتی که زن مهر و جهیزیه نداشته باشد پرداخت مقدار یک من نقره به او ضروری است و هر گاه زن مرتکب ترک خانواده و با اعمالی از قبیل آن بشود بلحاظ جرم ارتکابی وی، شوهر از تادیه مهر و جهیزیه معاف است و ماده 141 قانون مذکور حقوق مالی زن را از عهده شوهر ساقط کرده است . اما اگر پس از محاکمه و رسیدگی مقصر قلمداد شود بموجب ماده142 زن حق دارد¹ (آراد-علی-مهر،تاریخچه و ماهیت واحکام آن چاپ اول سال 1342صفحه 17-12).  که به خانه پدری خود برگردد و مهر و جهیزیه اش را نیز دریافت نماید .                              

  در حقوق عبری نیز همانند حقوق حمورابی مهر وجود داشته است و در یکی از انواع ازدواج که با نام زواج صدیقه معمول بود رضایت زن بسیار موثر بوده و چنانچه از شوهر خود ناراضی می شد می توانست خانه را ترک کند در این نکاح زن به اسم صدیقه و شوهربه صدیق معروف بود و مالی که به زن تسلیم میشد صداق نام داشت و در هر صورت مهر در دین یهود از ارکان عقد نکاح بوده و بدون آن نکاح را باطل می دانند .در یونان قدیم از جمله تشریفاتی که  برای ازدواج صورت می گرفت آن بود که پدر دختر بدون آنکه مبلغی پول یا هدیه  از داماد بگیرد با ازدواج وی موافقت نمیکرده است.                                .                                                                                       در حقوق رم نیز که دو نوع ازدواج « رسمی و غیر رسمی » وجود داشت در نوع غیر رسمی آن جای هر گونه آثار حقوقی و احکام مربوط به آن خالی بود ولی در نوع ازدواج رسمی که به نام کوامپسیو معروف بود وقتی نکاح منعقد می شد هدایائی به زن تسلیم میشد .از متن اوستا چنین بر می آید که در ایران باستان، هنگامیکه مرد می خواست با زنی ازدواج کند مکلف بوده است که علاوه بر مالی که به دختر و زوجه می دهد مال دیگری نیز یه پدر او تسلیم نماید و پدر هم در مقابل مالی که از داماد می گرفت به دخترش جهیزیه می داد. و با توجه به حقوق زرتشتی درخصوص مهر استنباط می گردد که اقوام دختر هنگام نکاح او مقداری   هدایا به دختر و نزدیکان او میدادند ولی معلوم نیست که آیا اهداء اموال   مذکور برای عقد نکاح  ضروری بوده است یا خیر .ولی آنچه مسلم است این است که هنگام انحلال نکاح زن نمی توانست اموالی را که متعلق به او بوده است  قبل از پرداخت قروض و یا سایر  تعهدات شوهر استرداد کند و در واقع تعهدات شوهر درباره زن موثر و الزامی بوده است . در حقوق زرتشتی زن می توانست مهری را که شوهر به او داده و یا تعهد به تسلیم آن کرده است به او ببخشد . اما در صورتی که زن مهر خود را گرفته ولی اگر بعدا عیبی از قبیل نازا بودن در او ملاحظه میشد حقوق زن نسبت به مهر ساقط می شد و شوهر مجاز در استرداد آن بود .                                                                                                                  

در عربستان قبل از اسلام نیز زن وضع خاصی داشت و نه تنها شخصیت حقوقی برای او قائل نبودند بلکه اصولا با وجود زن مخالف بودند . و تاریخ حکایات زیادی را بخاطر دارد که اعراب دختران خود را ننگ تلقی کرده و به وسایل گوناگون آنها را از بین می برد ند و زنده به گور کردن دختران یکی  از طرق از بین بردن آنها بود . و اعراب در این امر غیر انسانی آنچنان اصرار داشتند که زن در عربستان کمیاب شد و نکاح ضمه رواج پیدا کرد و در این نوع از ازدواج چند مرد با یک زن ازدواج می کردند و در صورتی که زن حامله می شد و فرزندی به دنیا می آورد نوزاد به هر یک از شوهران که شباهت داشت آن شخص به عنوان پدر نوزاد معرفی می شد از انواع نکاح عجیبی که در زمان جاهلیت وجود داشت «نکاح شغار» بود ¹(آراد-علی-مهر،تاریخچه و ماهیت واحکام آن چاپ اول سال 1342صفحه 17-12). در این نکاح مهر جنبه مالی نداشت و به ولی دختر نیز مالی داده نمیشد بلکه پدر  یا  برادر دختر در قبال تمتعی که از دختر می برد دختر یا خواهر خود را به تزویج پدر یا برادر دختری درمی آورد که با دختر آنها ازدواج کرده بود و در نکاح شغار نوعی نکاح معاوضه به شمار می آمد .                                                       

نوع دیگر نکاح در زمان جاهلیت نکاح «المقت»  بود و در این نوع نکاح وقتیکه شوهر فوت می کرد زن او را از طریق ارث به وارث متوفی یا نزدیکان او تعلق پیدا می کرد یعنی زن مانند اموال قابل انتقال به ورثه بود و هنگامیکه کسی به واسطه ارث با زن متوفی ازدواج می کرد لازم نبود که مجددا برای زن مهری تعیین شود و همان مهر که مورث  داده بود کفایت می کرد¹ ( همان ص18 )                                                                                                 

موضوع مهریه در ادوار تاریخ مورد توجه جامعه شناسان نیز قرار گرفته و نظریات مختلفی در این خصوص ابراز شده است . بعضی عقیده دارند که زنان در دوران قدیم نوعی نیروی کار بودند که در اثر ازدواج از خانواده جدا  می شدند آنان کار می کردند و فرزندان به دنیا می آورند که باز نیروی کار بودند و  با توجه به اینکه خانواده دختر در حین ازدواج این نیروی کار را از دست می دادند از داماد چیزی می گرفتند . مانند(حیوان،گندم و ...)                      و در پاره ای از موارد مرد می توانست برای مدتی به خانواده دختر کار بکند و در قبال آن با دختر خانواده ازدواج کند، داستان ازدواج حضرت موسی با دختر شعیب که پس از مدتی چوپانی برای حضرت شعیب با دختر وی ازدواج نمود نمونه ا ی از این قبیل ازدواجها می باشد² (قرآن مجید،سوره قصص،آیه 27) و بدین   ترتیب چنین مبادلاتی صورت می گرفت تا نیروی کاری که  از خانواده گرفته شده است جبران شود برخی از جامعه شناسان نیز معتقدند که چون زن درآن دوران کار نمی کرد و  برای آنکه استقلال مالی داشته باشد مهریه ای برای او تعیین می شد³(حقانی، مهری-حمایت سنتی از زن درشرایط دشوار-روزنامه ایران-شماره مسلسل685 )                                   مطالعه در حقوق زن در طول تاریخ این نکته را روشن می سازد که وضیعت زن با پیشرفت تمدن رو به بهبود گذاشته  و در اثر مرور زمان تکامل پیدا کرده است.                                                                                                           

 با ظهور اسلام نیز وضیعت زن همگام با سایر امور اجتماعی کاملا تغییر یافت و ازدواج به صورت دیگری درآمد و زن شخصیت و ارزش والایی به خود گرفت نکاح ضمه و نکاح شغار و المقت ممنوع شد و احکام خاصی برای ازدواج مقرر گردید که از مهمترین آنها احکام مربوط به مهر می باشد . مهری که در اسلام برای زن تعیین شد غیر از مهر مقرر قبل از اسلام بود زیرا مهر در سابق بهای زن و یا عوض آن بود که در هنگام نکاح به اولیاء زن تسلیم می شد و در صورتی که در حقوق اسلام مهر مالی است که به خود زن تعلق دارد و اولیاء وی از دخالت و تصرف در مهر ممنوع می باشند⁴ (مسعودی،یحیی-تعریف مهر وشیربها وجهات افتراق آن،مجله حقوقی دادگستری،انتشارات اداره فنی،شماره3،اسفند 45،ص69-62)                                                                                                                 

 در حقوق اسلام مسئله مهر از صورت عقد معوض خارج شد و مهر بصورت مستقل از نکاح در آمد و بهمین جهت نکاح بدون ذکر مهر صحیح می باشد.                                                                                                                 

اسلام برای آنکه فکر مردم را در جهت عکس فکر خرید و فروش و معاوضه حرکت بدهد مهر السنه را عنوان نمود و مردم را به پیروی از آن تشویق نمود.                                                                                 .                                 عنوان مهر السنه نیز دلیل دیگری بر آن است که مهر عوض معامله نمی باشد . بطوریکه در صدر اسلام یاد دادن یک سوره از قرآن مجید نیز بعنوان مهر پذیرفته شده است . در پرسشی که  از مرحوم میرزای شیرازی درباره تقویم مهر السنه به پول آن زمان بعمل آمد، در پاسخ نوشتند که مهر السنه دویست و شصت و دو نیم پول نقره سکه دار (مسکوک) می باشد . به مثقال صرافان که با پول فعلی از قرار هر مثقالی پانزده ریال  و جمع مبلغ سیصد و نود و سه تومان و هفت ریال  و ده شاهی است⁵ (جعفری لنگرودی،محمد جعفر،تاریخ حقوق ایران،ناشر مولف چاپ گیلان بدون تاریخ،ص34به نقل از جامع الشتات میرزای قمی،ص459 )                                                                       رابطه زن و شوهر در حقوق اسلام بالاتر از یک معادله و معامله  می باشد و عاطفه  و محبت نقش مهمی دارد زیرا شوهر با پرداخت مهریه مالک زن نمی شود و قلب او باید به تسخیر مرد درآید .                                                    

 ابن قیم که یکی از فقهای صاحب نظر و نامدار اهل سنت می باشد می گوید که در عصر پیامبر زوجه فقط در 2 صورت حق  مطالبه صداق را داشت .                                                                                                                   

الف ) وقوع جدائی  ((الف) به فسخ یا طلاق،   ( ب) فوت زوج، دانشمند مذکور می گوید که رویه در آن زمان اجماعی بود و ظاهرا تا قبل وضع و تصویب قانون ثبت در کشور ما نیز اگر این امر اجماعی هم نبود، عرف غالب در جامعه بوده است¹ (جعفری لنگرودی،محمد جعفر-مکتب های حقوقی اسلام،ناشر گنج دانش،چاپ اول سال 1370،ص93). و به طور قطع صداق در عرف مسلمین تا نیم قرن پیش قابل مطالبه از طرف زوج نبوده  ولی زوج گاهی علاقه به تادیه آن نشان می داد و این علاقه به تادیه نیز غالبا در مرض موت یا حین انشاء وصیت ظاهر میشد²(جعفری لنگرودی،محمد جعفر- دانشنامه حقوقی، جلد اول ناشرابن سیناسال48،ص259)  متاسفانه فکر  مذکور  که قرنها در اخلاق جامعه ما تاثیر داشت به مرور زمان متروک ماند  و به طوریکه در حال حاضر عرف و عادت دیگری که مقتضی مهریه ای سنگین است خواه و نا خواه در جامعه کنونی کشور ما نفوذ کرده است و این امر یکی از موانع توسعه ازدواج و تشکیل خانواده است و در موارد زیادی با ایجاد عقد ه های جنسی موجبات فساد اخلاقی را فراهم ساخته است بطوریکه محرومیت های جنسی در حال حاضر یکی از عوامل بروز جرائم می باشد .