سیاست یعنی به تمشیت زندگی دنیوی مردم میپرداخت)نهاد دیگری توسط کلیسا مطرح‏ میشد که‏''قدرت الهی تجسم یافته‏''بر روی زمین بود.این منبع،قدرت کلیسا و مدعی عینیت بخشیدن‏ به قدرت الهی در زمین بود.عضویت در کلیسا و ورود در جمعیت مومنین به معنای پیوستن و درآمد در سیطره قدرت الاهی و اتصال به ملکوت قدس خداوند محسوب میشد و چیزی بیش از اطاعت‏ و تبعیت از مجموعه‏ای از اوامر و نواهی بود.
درحالی‏که قدرت دیگری وجود داشت که به سیاست میپرداخت یعنی زندگی و امور دنیوی مردم را تنظیم می‏کرد.این نهاد کاملا این جهانی بود و برای زندگی روزمره مردم،آب و نانشان و جنگ صلحشان‏ میاندیشید.و هرچنداز سوی منبع قدرت الهی حمایت و حتی چنین توجیه میشد که این قدرت را خداوند به اربابان قدرت اعطا فرموده ولی حمایت آنان مشروط برآن بود که از حدود حوزه خود یعنی‏ حوزه دنیوی خارج نشود و در قلمرو اقتدار کلیسا وارد نگردد و در غیراین‏صورت حسب شهادت تاریخ‏ نه تنها از حمایت و. پشتیبانی کلیسا بی‏بهره بود که به سوء روابط و حتی تلخ‏گویی و درگیری مسلحانه‏ منتهی می‏گشت.
هرچند به گواهی اسناد،یکی از معروفترین پیامهای حضرت عیسی مسیح(ع)این بوده که‏''کار مسیح‏ را به مسیح و کارقیصر را به قیصر باید وانهاد''و به‏دیگرسخن قیام عیسی نهضتی علیه تئوری شاه/نبی‏ بود،اما در قرون وسطی پاپها که برای خودشان ولایت مطلقه قائل بوده‏اند،در بسیاری از مواقع که‏ درگیری بالا میگرفت بر قدرت دنیوی چیره میشدند و آن را در خود هضم میکردند هرچندکه در طول‏ تاریخ گاهی قضیه بالعکس میشد،قدرت دنیوی بر کلیسا غلبه می‏کرد و در بسیاری از حوزه‏ها برجای‏ آن می‏نشست.ولی به‏هرحال تا قبل از دوره رنسانس قدرت دنیوی در مسیحیت این امر را پذیرفته بود.

خلاصه:
به‏ موجب آنچه در منابع اسلامی آمده رهبری پیامبر اسلام کاملا مردمی بوده و برپایه نهادها و اصول بسیار مهمی استوارشده که در درون تعلیمات اسلامی وجود دارد.این اصول به مردم کمک می‏کند به مدیریتی دنیوی‏ همراه با عدالت و معنویت و تقوی دست یابند.اصل آزادی‏ و منع سیطره اصل برابری اصل عدالت فردی و اجتماعی‏ از مهمترین این اصولند که خود پایه‏گذار نهادهایی شدند ازجمله:حاکمیت امت که اکنون با نگاهی تازه با مفهوم‏ دولت انطباق دارد.مسئولیت نسبت به سرنوشت که‏ پایه نظریه حاکمیت مردم است.بیعت که مربوط به‏ انتخاب رهبری سیاسی و اجراییات دستورات عملی و انتظامی روزمره مردم است و از طریق انتخاب و بیعت‏ خود مردم شکل میگیرد.البته مورد رضایت خداوند واقع‏ می‏شود.برخی از نویسندگان معاصر نوشته‏اند که عقد بیعت در حقوق اسلامی قابل انطباق است با نظریه‏''قرار داد اجتماعی روسو''که از مبانی حقوق اساسی در نظامهای دموکراتیک به‏شمار می‏رود.بیعت راهی برای‏ مشروعیت بخشیدن به حکومت حاکمان در زمان غیبت‏ امام معصوم شناخته شده حتی برخی از متاخرین قائل‏ به ولایت فقیه در عصر غیبت معصوم در تحلیل چگونگی‏ اعمال ولایت فقها،برای بیعت نوعی جنبه انشایی قایلند. نهاد دیگر امر به معروف و نهی از منکر است،تنها مربوط به روابط ساده فیمابین عامه مردم در زندگی اجتماعی‏ نیست،بلکه در رأس آن نظارت عمومی مردم و نقادی‏ آنان نسبت به قدرت را تعلیم می‏دهد.در سده‏های‏ نخستین اسلامی،فعالیتهای سیاسی و اندیشه‏های اصلاح‏ طلبانه در زمینه‏های اجتماعی تحت عنوان امر به معروف‏ و نهی از منکر انجام می‏گرفت.شورایی بودن از نهادهای‏ عمده دیگر حکومت در اسلام است و انتخاب مدیران‏ سیاسی در راس اموری است که بایستی از طریق شورا اتخاذ تصمیم شود.به اعتقاد امامیه امام معصوم از خطا است اما عصمت در امر امامت-که مربوط به شخص‏ ایشان است-امری است جدا از مقام حاکمیت و امارت بر مردم.مقام امارت مقام مسئولیت و پاسخگویی‏ است.مردمی که ‏ازآنان،هرچند تحت توجیه عصمت حاکم، حق نقد حاکمیت سلب شود رشد نخواهند کرد و نخستین‏ وظیفه حاکمیت اسلامی تامین رشد فکری مردم است.

این مقاله به مطالب مذکور با تفسیر بیشتری پرداخته‏ و نگارنده براین عقیده است که باید میان‏''رد''و''نقض‏'' ،''نقد''حکم حاکم تفکیک قائل شد.رد،یعنی عدم اطاعت‏ و به‏عبارت‏دیگر سرپیچی از اجرای آمر قانونی و مشروع‏ ،بی‏تردید منجر به هرج‏ومرج می‏گردد.اما اجراکنندگان‏ حکم حق دارند همراه اطاعت آنرا نقد کنند.این حق مردم‏ است که از مبانی شرعی فرمان توضیح بخواهند،سپس‏ اگر نقدی به نظرشان می‏رسد مورد نقادی قرار دهند.
(*)استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
منبع: پایگاه مجلات تخصصی نور