به نام خدا

برخی از مسلمانان بر این اعتقادند که نماز جماعت واجب است و بی ضرر است تا به برخی از دلائل استنادی ایشان نگاهی داشته باشیم:    *آیه شریفه 102 از سوره نساء : وَإِذَا كُنتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ فَلْتَقُمْ طَائِفَةٌ مِّنْهُم مَّعَكَ وَلْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَكُونُوا مِن وَرَ‌ائِكُمْ وَلْتَأْتِ طَائِفَةٌ أُخْرَ‌ىٰ لَمْ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَكَ وَلْيَأْخُذُوا حِذْرَ‌هُمْ وَأَسْلِحَتَهُمْ ۗ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُ‌وا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَأَمْتِعَتِكُمْ فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُم مَّيْلَةً وَاحِدَةً ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن كَانَ بِكُمْ أَذًى مِّن مَّطَرٍ‌ أَوْ كُنتُم مَّرْ‌ضَىٰ أَن تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ ۖ وَخُذُوا حِذْرَ‌كُمْ ۗ إِنَّ اللَّـهَ أَعَدَّ لِلْكَافِرِ‌ينَ عَذَابًا مُّهِينًا : و هر گاه در ميان ايشان بودى و برايشان نماز برپا داشتى، پس بايد گروهى از آنان با تو [به نماز] ايستند؛ و بايد جنگ‌افزارهاى خود را برگيرند؛ و چون به سجده رفتند [و نماز را تمام كردند]، بايد پشت سر شما قرار گيرند، و گروه ديگرى كه نماز نكرده‌اند بايد بيايند و با تو نماز گزارند و البته جانب احتياط را فرو نگذارند و جنگ‌افزارهاى خود را برگيرند. [زيرا] كافران آرزو مى‌كنند كه شما از جنگ‌افزارها و ساز و برگ خود غافل شويد تا ناگهان بر شما يورش برند. و اگر از باران در زحمتيد، يا بيماريد، گناهى بر شما نيست كه جنگ افزارهاى خود را بر زمين نهيد، ولى مواظب خود باشيد. بى گمان، خدا براى كافران عذاب خفت‌آورى آماده كرده است.

حکم این آیه شریفه در امهات کتب شیعه مورد اشاره قرار گرفته و به نماز خوف تعبیر شده است.استناد به این آیه شریفه از این باب است که وقتی در زمان نا امنی و میدان جنگ خداوند به ترک نماز جماعت فرمان نداده است و به نماز خوف فرمان داده است به صورتی که نماز جماعت به دو قسمت شود و نماز گزاران نیز دو گروه شوند و  با امام جماعت نوبتی نماز گزارند و از هجوم دشمن نیز غافل نشوند چگونه ممکن است که در زمان امنیت نماز جماعت بر مسلمانان واجب نباشد.وقتی که هیچ حرجی بر ایشان جز سبک شمردن نماز و ارجحیت دادن خواب و کار بر آن ندارند. چنان که شنیده ایم سالار شهیدان در زیر هجوم دشمن طبق همین آیه شریفه نماز جماعت را به پای داشت تا الگویی برای پیروان خود باشند.

*دومین دلیلی که برای وجوب نماز جماعت آورده می شود آیه شریفه 43 سوره بقره است : وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْ‌كَعُوا مَعَ الرَّ‌اكِعِينَ : که خداوند در این آیه امر فرموده است با رکوع کنندگان رکوع نمایید یعنی امر به جماعت خواندن نماز شده است.

*سومین دلیل آیات 42 و 43 سوره قلم می باشد : يَوْمَ يُكْشَفُ عَن سَاقٍ وَيُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ * خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ كَانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ

روزى كه كار، زار [و رهايى دشوار] شود و به سجده فرا خوانده شوند و در خود توانايى نيابند. (۴۲ديدگانشان به زير افتاده، خوارى آنان را فرو مى‌گيرد، در حالى كه [پيش از اين‌] به سجده دعوت مى‌شدند و تندرست بودند. (۴۳

به این آیات با اشاره به حدیثی از پیامبر ص چنین استناد می شود که در طول عمر ندای موذن را شنیده اند که بانگ براورده است حی علی صلاه –حی علی الفلاح  و به آن بی تفاوت بوده اند و از این باب عقوبت می شوند لذا باتوجه به اینکه برای ترک نماز جماعت مجازات تعیین شده پس خواندن نماز به جماعت واجب است. / در خصوص به پا داشتن نماز ؛ آیات ؛ بسیار است و برخی از آیاتی که می توانند بر وجوب نماز جماعت دلات نمایند در فوق آورده شد که یک کلمه اگر از سوی حضرت باری تعالی امر بر جماعت خواندن نماز جماعت کند حجت بر ما تمام است و نیاز به چیز دیگری نیست و اما برخی از احادیثی که در این رابطه بر ما وارد شده است:

اول :يكي از ياران امام صادق عليه السلام از آن حضرت ، فلسفه نماز جماعت را پرسيد كه چرا وبه چه علت ، نماز يوميه را به جماعت بخوانيم ؟  امام صادق عليه السلام چنين پاسخ فرمود :

 إِنَّمَا جُعِلَ الْجَمَاعَةُ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَى الصَّلَاةِ لِكَيْ يُعْرَفَ مَنْ يُصَلِّي مِمَّنْ لَا يُصَلِّي وَ    مَنْ يَحْفَظُ مَوَاقِيتَ الصَّلَاةِ مِمَّنْ يُضِيعُ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يُمْكِنْ أَحَداً أَنْ يَشْهَدَ عَلَى    أَحَدٍ بِصَلَاحٍ لِأَنَّ مَنْ لَمْ يُصَلِّ فِي جَمَاعَةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ بَيْنَ الْمُسْلِمِينَ لِأَنَّ رَسولَ  اللَّهِ ص قَالَ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ يُصَلِّ فِي الْمَسْجِدِ مَعَ الْمُسْلِمِينَ إِلَّا مِنْ عِلَّة (وسائل‏الشيعة     8     293    2- باب كراهة ترك حضور الجماعةبدون عله*علل الشرائع    ج‏2    325    18 باب علة الجماعة .....  ص : 325)

«همانا نماز جماعت واجتماع براي مسلمين مقرر شده تا نمازگزار از بي نماز ، و نيز كسي كه نماز خويش را در اوقاتش به جا مي آورد ونمازش را مراقبت مي كند ، از كسي كه نمازش را ضايع مي گرداند شناخته شود ؛ واگر چنين نبود ، كسي به صلاحيت ، طهارت وپاكي كسي شهادت نمي داد ؛ و به همين علت است كسي كه نمازش را به جماعت نخواند ، در بين مسلمانان بي نماز است ، زيرا رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم  فرمود : كسي كه بدون علت وعذر ، نمازش را با مسلمين در مسجد برگزار نمي كند ، بي نماز است (آثار نماز گزار بر او مترتب نمي شود(

دوم: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ هَمَّ رَسُولُ اللَّهِ ص بِإِحْرَاقِ قَوْمٍ فِي مَنَازِلِهِمْ كَانُوا يُصَلُّونَ فِي مَنَازِلِهِمْ وَ لَا يُصَلُّونَ الْجَمَاعَةَ فَأَتَاهُ رَجُلٌ أَعْمَى فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي ضَرِيرُ الْبَصَرِ وَ رُبَّمَا أَسْمَعُ النِّدَاءَ وَ لَا أَجِدُ مَنْ يَقُودُنِي إِلَى الْجَمَاعَةِ وَ الصَّلَاةِ مَعَكَ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ ص شُدَّ مِنْ مَنْزِلِكَ إِلَى الْمَسْجِدِ حَبْلًا وَ احْضُرِ الْجَمَاعَةَ

امام صادق «ع»: پيامبر آهنگ آن كرد (قصد كرد )  كه (خانه) گروهى را بسوزاند كه نماز در خانه مى‏گذاشتند و به مسجد نمى‏آمدند ، پس مرد كورى نزد او آمد و گفت: اى پيامبر خدا! من كورم و بسا مى‏شود كه بانگ نماز را مى‏شنوم ولى كسى را نمى‏يابم كه مرا به مسجد رهبرى كند تا با تو نماز بخوانم. پيامبر گفت: «ريسمانى از خانه‏ات به مسجد بكش و در نماز جماعت حاضر شو( تهذيب‏الأحكام ج : 3 ص : 267          وسائل‏الشيعة ج : 8 ص : 294 )

سوم: ان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم قال: لا صلاه لمن لا یصلی فی المسجد مع المسلمین الا من عله و لا غیبه الا لمن صلی فی بیته و رغب عن جماعتنا و من رغب عن جماعه المسلمین سقطت عدالته و وجب هجرنه.  پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:    كسی كه - بدون هیچ عذری- نماز خود را همراه دیگر مسلمانان در مسجد نمی خواند نمازش مقبول نیست و غیبت احدی جایز نیست مگر كسی كه نمازش را در خانه می خواند- و در جماعت حاضر نمی شود - و به حضور در اجتماع مسلمین بی رغبت است و هر آنكس كه چنین باشد از عدالت ساقط و دوری از او واجب می باشد.(وسائل الشیعه/ج ۵/ ص ۳۹۴)

چهارم: عن ابی جعفر علیه السلام قال: قال امیرالمؤمنین علیه السلام:   من سمع الندآء فلم یجبه من غیر عله فلا صلاه له.      امام باقر علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل می فرماید كه حضرتش فرمود: هر كه صدای اذان جماعت را بشنود و بدون هیچ عذری اجابت نكند نماز ندارد (نمازش مقبول نیست)
وسائل الشیعه/ج ۵/ ص ۳۷۵

پنجم: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: اذا سمعت الاذان فات و لو حبوا. ---:پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: :هنگامی كه اذان نماز را شنیدی- هر چه سریعتر- به مسجد بیا، گر چه سینه خیز باشد.(كنز العمال/ج ۷/ ص ۵۷۸/ حدیث ۲۰۳۳۷(

آیات قرآن و احادیث به این روشنی ما را به برگزاری نماز جماعت دعوت می نمایند که هیچ نشانه ای از شوخی و مسامحه در آنها نیست و ما به این آیات بی اعتناییم آری عُسر و حَرَج قاعده ای است که تکلیفی را که بیش از وُسع ماست از دوش ما بر می دارد و این قاعده در روزه و دیگر تکالیف نیز جاری است و می دانیم اگر روزه برای ما ضرر داشته باشد تکلیفی به روزه گرفتن نداریم و حتی روزه گرفتن برای ما در آن صورت حرام خواهد بود . مسلماً اگر شرکت در نماز جماعت در زمانی و ساعتی برای ما سختی و مشقتی داشته باشد حتما این تکلیف از دوش ما برداشته می شود ولی آیا اینکه ما گرسنه می شویم دلیلی برای روزه نگرفتن ما می تواند باشد یا اینکه دارایی ما کم می شود می تواند دلیلی برای حج نرفتن ما باشد . خداوند در خصوص نماز جمعه به صراحت امر می فرماید که کار و کسب خود را رها کنید و به نماز جمعه بیایید و ما تنها به رها کردن کار و کسب اکتفا می کنیم ولی نماز جمعه نمی رویم خیلی از ما در طول عمرشان 5بار حتی نماز جماعت صبح شرکت نکرده اند یا در نماز جمعه شرکت نداشته اند در حالی که کار کسب نمی تواند دلیل ترک نماز جماعت باشد . باید بدانیم که نماز جمعه نیز به اتفاق کلیه فقهای شیعه بر ما واجب است همین طور نماز عید فطر و نماز عید قربان که البته اکثر فقها این وجوب را مشروط به حضور امام معصوم نموده اند شاید دلیل آن این بوده که شیعیان در تسلط امامان جماعت حکام جور قرار نگیرند و البته شرط اجرای حدود الهی را نیز حضور امام دانسته اند و حتی شرط تشکیل حکومت اسلامی را نیز چنین دانسته اند که خوشبختانه ما با فتوای علمای اعلامی که تشکیل حکومت اسلامی و اجرای حدود را مثل دیگر واجبات تعطیل پذیر ندانسته اند الحمدالله  با انقلاب خود موفق به تشکیل حکومت اسلامی شیعی شده ایم و سعی آن می شود که همه احکام و حدوداسلامی اجرا شود که نعمتی بزرگ برای ما تلقی می شود البته کاستی هایی انکار ناپذیر وجود دارد ولیکن با حضور همه ما است که جماعت مسلمین در راه راست قرار می گیرد و با تفرقه راه منحرف یا از بین می رود . اسلام دین جمعی است اگر همه چیز را فردی کنیم دیگر نه مسجدی باقی می ماند نه و جماعتی  و نمی توان حج به جای گذارد و فساد با اجرا نشدن حدود و حکومت اسلامی جوامع مسلمین را فرا می گیرد چنانکه فعلا مساجد ما صبح ها یا نماز جماعت ندارند یا با معدود افرادی نماز برگزار می کنند بعد از ظهر ها اکثر مساجد تعطیل هستند و شبها که به طریق اولی،

 خوشبختانه در کتاب های مناسک حج، به فتاوی اکثر علما بر می خوریم که اجازه اقتدا به امامان جماعت اهل تسنن را داده اند و حتی برخی ثوابی عظیم را برای آن نماز معرفی نموده اند پس در بین امامان جماعت ما که همه شیعه هستند کسی باقی نمی ماند که نتوانیم به او اقتدا کنیم چرا که اصل بر عدالت درستی است مگر خلاف آن ثابت شود و اختلاف نظر علمی و فکری و سیاسی بی عدالتی نیست و مسلما حضور حد اکثری مردم،امامان جماعت عادل تر، عالم تر، متقی تر را  نیز گریز ناپذیر می نماید. هرچند مساجد جهت نماز نیز متعدد است.متاسفانه اگر همه بخواهند در نماز جماعت شرکت کنند فعلاً ما به اندازه کافی مسجد نداریم و باید تعدد مساجدمان را چند ده برابر کنیم و با استقبال مردم شاید لازم باشد هر وعده نماز دوبار برگزار شود و از فضای مدارس و ادارات و منازل و خیابانها استفاده کنیم تا دوباره به جایی برسیم که به تعداد کافی مسجد داشته باشیم . مساجد در صدر اسلام مدرسه و دانشگاه و دادگستری و پایگاه نظامی و غیره بوده و حال با تخصصی شدن این نهادها باید فضای همه این قبیل نهادها مصلی نیز باشد.  99%این بی جماعتی غیر از کسالت و تنبلی و شب نشینی و به لهو و لعب گذراندن زندگی چیز دیگری نیست شاید گاهی برای نماز ظهر و عصر و عشا، کاری بسیار واجب و حیاتی ،باعث عدم حضور ما در نماز جماعت باشد ولی برای نماز صبح هیچ دلیلی نداریم .

معلوم نیست چرا ما پس از عشا تا بعد از نیمه شب را بیدار می مانیم و حاضر نیستیم همین زمان را ،از قبل نماز صبح با شادابی و نشاط به معاشرت و کار و صله رحم بپردازیم جالب اینجاست که بعد از نماز صبح اگر نمازی به گردن ما نباشد و نمازی وارد نشده باشد نماز مستحبی مکروه است تا ما به زندگی خود برسیم و ما فقط می خوابیم. امید است خداوند سبحان به ما توفیق شرکت در نمازهای جماعت مخصوصا نماز جماعت صبح را ارزانی داشته و بر آن تداوم بخشد. که خداوند به نماز صبح تاکید بیشتر دارد : حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلَاةِ الْوُسْطَىٰ وَقُومُوا لِلَّـهِ قَانِتِينَ ﴿بقره -٢٣٨ ﴾ بر نمازها مواظبت و توجه کامل داشته باشید و به خصوص نماز وسطی (صبح) و به طاعت خدا قیام کنید.

بسیار خداوند به برپاداری نماز جماعت و امر به معروف توصیه نموده بیایید در تکثیر و انتشار این امر سهیم باشیم.

تهیه و تنظیم:علی اکبرحاجی زاده نداف

 کارشناس ارشد حقوق خصوصی:

    www.mavokala.com