معمول‌ترین نوع مخفی‌کاری که مجازات برای آن در نظر گرفته شده است مخفی کردن دلایل وقوع جرم است. این کار با هدف کمک به مجرم برای رهایی او از محاکمه و محکومیت انجام می‌شود و بر اساس ماده 554 قانون مجازات اسلامی ممکن است از یک تا سه سال حبس به دنبال داشته باشد. وقتی گفته می‌شود مخفی کردن دلایل برای کمک به مجرم جرم است این جرم کمک به مباشر و معاون جرم را هم در برمی‌گیرد و جرایم عمدی و غیرعمدی هر دو در دایره این جرم قرار می‌گیرند. البته باید ثابت شود که در مخفی کردن دلایل وقوع جرم قصد خلاصی مجرم از محاکمه و محکومیت وجود داشته است.

پنهان‌کاری‌های ممنوع

همه ما تمایل به مخفی کردن برخی از کارهای خودمان داریم؛ زیرا همه لازم نیست از کار ما سر در بیاورند. پنهان نگه‌داشتن وجوه مختلف زندگی از دیگران حق ماست و شرع و قانون هر دو تجسس در کار دیگران را ممنوع می‌کنند؛ اما گاهی مخفی کاری و پنهان‌کاری نه‌تنها حمایت نمی‌شود بلکه جرم است و مجازات دارد.

پنهان‌کاری به خودی خود، جرم نیست اما گاهی به این دلیل که با مخفی‌کاری نظم عمومی و امنیت کشور را به مخاطره می‌اندازیم قانونگذار برخی از شکل‌های پنهان‌کاری را جرم اعلام کرده است. مواردی که در آنها پنهان‌کاری جرم است به این شرح است: اخفای ادله جرم، اخفای اسناد دولتی، اخفای جسد، اخفای زندانی، اخفای طفل، اخفای جاسوسان،اخفای مال مسروقه و اخفای ماهیت واقعی عواید حاصل از جرم. در ادامه، این پنهان‌کاری‌های ممنوع را بررسی می‌کنیم.

بیکاری معضل اجتماعی دیگری است که هم آسیب های جدی فردی و هم آسیب های قابل ملاحظه اجتماعی را در دامن دارد. بیکاری بویژه در نسل پر انرژی و جوان که انرژی و قدرت و نیروهای آن ها راکد و بی‌ مصرف باقی می‌ ماند نمود بیشتری پیدا می‌ کند و زمینه را برای انوع انحرافات اجتماعی فراهم می ‌سازد. وجود فرصت های همیشه خالی، عدم تحمل بیکاری، فقدان قدرت تأمین نیازها به دلیل نداشتن درآمد، زمینه ‌هایی آماده برای کاشت بذر جرم و انحرافات می‌ باشند.

فقر در واقع مادر تمام آسیب های اجتماعی است. فقر با بسیاری مسائل زیر پا از جمله ضعف تندرستی و افزایش مرگ و میر، بیماری روانی، شکست تحصیلی، جرم و مصرف دارو رابطه دارد. هر چند خود فقر بطور ذاتی یک مشکل و آسیب است، اما این لزوما به این معناست که تمام افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند. افرادی نابسامان و مشکل ساز برای اجتماع هستند. مشکلات اقتصادی، عدم تأمین نیازهای جسمی و روانی اغلب زمینه‌ای برای بروز و ظهور مشکلات اجتماعی دیگری است.

منابع فزاینده‌ای وجود مسائل ویژه‌ای را در افراد بی خانمان تأیید می‌ کنند. چنین کسانی ممکن است در خیابان ها سرگردان باشند یا به علل برخی بزهکاری های دیگر که معمولا توأم با بی خانمانی آنهاست مثل دزدی، اعتیاد و ... در زندان ها یا کانون های اصلاح و تربیت بسر برند. در بین افراد بی خانمان دسته ‌های مختلفی از افراد دیده می ‌شود، یک دسته شامل بیماران روانی شدید هستند که اغلب یا مدت هاست از خانواده خود دورند یا بطور موقتی از خانه خارج شده‌اند. معتادین گروه دیگری از این افراد را شامل می‌ شوند که معمولا مراحل عمیق اعتیاد خود را می ‌گذرانند.
کودکان خیابانی و دختران و زنانی که با بی خانمانی به انحرافات جنسی نیز مبتلا هستند دو دسته دیگر را در بین افراد بی خانمان تشکیل می ‌دهند. بسته به مکان جغرافیایی محله فقیر نشین شهر، پارک شهر، حومه شهر و نواحی روستایی خصوصیات این جمعیت فرق می‌ کند. برخی در محدوده جغرافیایی نسبتا ثابتی می ‌مانند در حالی که عده‌ای از یک قسمت کشور به بخش های دیگر یا از منطقه شهر به مناطق دیگر مسافرت می‌کنند.

مهاجرت علاوه بر مشکلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که دارد مستلزم تغییراتی خاص است که مطابقت و سازگاری با آن ها اغلب مشکلاتی را برای فرد و جامعه ایجاد می‌کند. به عبارتی علاوه بر این که مهاجرت در برنامه ریزی های کلان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مشکلاتی را ایجاد می‌کند، مثل مهاجرت روستاییان به شهرها که خالی شدن روستاها از سکنه، کاهش کشاورزی، افزایش مشاغل کاذب و ... را به دنبال دارد موجب می ‌شود، تا فرد برای سازگاری با تغییرات حاصل فشار زیادی را متحمل شود.

شوک فرهنگی یکی از عوارض حاصل از مهاجرت است که با اضطراب و افسردگی، احساس جدا شدن و مسخ واقعیت و مسخ شخصیت مشخص است. تحقیقات نشان می ‌دهد شیوع مشکلات روحی و روانی بین مهاجرین بخصوص در بین مهاجرینی که شرایط مقصد بسیار متفاوت از شرایط مبدأ یا محل سکونت قبلی آن ها بوده است شیوع بیشتری دارد. رایج ترین اختلال علائم پارانوئید یا سوء ظن است که به احتمال قوی به دلیل تفاوت های آنان از نظر زبان، عادات و آداب و رسوم، چهره، نوع لباس و غیره است.

خودکشی هر چند در وهله اول یک مشکل فردی به شمار می ‌رود ولی از آن جایی که فرد در اجتماع زندگی می ‌کند و تأثیرات متقابلی همواره بین آن ها برقرار است، به عنوان یک معضل اجتماعی مورد بررسی قرار می ‌گیرد. آمار خودکشی معمولا با سایر جرایم و آسیب ها ارتباط پیدا می‌ کند، بطوری که در میان گروه های مبتلا به اعتیاد خودکشی بیشتر دیده می‌ شود. هم چنین در آسیب های مربوط به انحرافات جسمانی بویژه در میان قربانیان این انحراف خودکشی پدیده شایعی است. در میان بیماران روانی بویژه افسردگی های شدید نیز اغلب خودکشی مسأله قابل توجهی است. به هر حال خودکشی پیوند هایی با متغیرهای اجتماعی دارد بطوری که علاوه بر تأثیری که از شرایط اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار می ‌دهد. ارائه راهکارهای مناسب در بررسی مشکلات گروه های در معرض خطر مثل معتادین و خانواده‌ های آن، بیماران روانی و خانواده‌های آن ها، خانواده‌ های نابسامان و آموزش های فردی در مواجهه با تغییرات اساسی روش هایی سودمند خواهد بود. در این راستا توجه به گروه های سنی که در معرض خطر بیشتری هستند و خودکشی در میان آن ها رواج بیشتری نسبت به سایر گروه های سنی دارد، مثل نوجوانان و جوانان اهمیت زیادی دارد.

بطور کلی سرقت و دزدی هم از لحاظ عرفی و هم از لحاظ قانونی به عنوان یک آسیب جدی محسوب می‌ شوند. هر چند عوامل متعددی در بروز این مشکل شناخته شده‌اند، مثل فقر و بیکاری، اعتیاد و شیوه ‌های تربیتی، اما باید توجه داشت مبانی شخصیت اهمیت ویژه در ارتکاب دزدی دارند. این افراد معمولا از لحاظ رشد اخلاقی در سطح خیلی پایین و ضعیف هستند و بطور کلی ثبات و استواری و قدرت تحلیل و تفکر درباره پیامدهای رفتار خود را به قدر کافی ندارند. در مباحث مربوط به علل زردی به علل تربیتی تأکید فراوان می ‌شود. الگوهای رفتاری خود والدین، واکنش های آن ها درباره دزدی های کوچک دوران کودکی، و کمک به شناخت مسأله مالکیت در دوره کودکی در ارتباط نزدیک با رفتارهای دزدی بزرگسالی و نوجوانی دارند.

مبارزه با این دسته از آسیب ها در برخی موارد نیازمند تغییرات اساسی اجتماعی است و لازم است تحولاتی کلی و برنامه ریزی‌ های دقیقی جهت رفع آن ها صورت گیرد و این تغییرات با ارائه آموزش های وسیع اجتماعی برای افراد و خانواده‌ ها و رفع عوامل بنیادی امکان پذیر خواهد بود. این دسته از انحرافات نیز اغلب با سایر آسیب ها در ارتباط نزدیک هستند و گاهی حتی موجب بروز مشکلات جدی می‌ شوند. مثل بیماری ایدز که با انحرافات جنسی ارتباط نزدیک دارد.

اعتیاد به معنی تمایل به مصرف مستمر یا متناوب یک ماده برای کسب لذت یا رفع احساس ناراحتی اطلاق می‌ شود که قطع آن ناراحتی های روانی یا اختلالات جسمانی ایجاد می‌کند. در گرایش به اعتیاد عوامل مختلفی شناسایی و مطرح شده‌اند. این عوامل هر چه باشند(که البته در مباحث مربوط به علت شناسی حائز اهمیت هستند.) سرچشمه بسیاری مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی هستند. اعتیاد به سبب ویژگی های ذاتی خود، اغلب با سایر آسیب ها همراه می ‌شود و موجب هدر رفتن نیروهای ثمربخش جامعه می‌ شود.